ಕುಂಭಮೇಳ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ 12 ವರ್ಷಕ್ಕೊಮ್ಮೆ ನಡೆಯುವ ವಿಶ್ವದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಮಾರಂಭಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಇದು ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದ ಪ್ರಮುಖ ಆಚರಣೆಯಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕುಂಭಮೇಳವು ಅಲಹಾಬಾದ್ (ಪ್ರಯಾಗರಾಜ್), ಹರಿದ್ವಾರ, ಉಜ್ಜಯಿನಿ, ಮತ್ತು ನಾಶಿಕ್ ಎಂಬ ನಾಲ್ಕು ಪವಿತ್ರ ತೀರ್ಥಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಆಯೋಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಗಂಗಾ, ಯಮುನಾ, ಕೇವಲ ಶರಸ್ವತಿ (ಪ್ರಯಾಗರಾಜ್‌ನಲ್ಲಿ), ಗೋದಾವರಿ (ನಾಶಿಕ್‌ನಲ್ಲಿ) ಮತ್ತು ಕ್ಷಿಪ್ರಾ (ಉಜ್ಜಯಿನಿಯಲ್ಲಿ) ನದಿಗಳ ಪವಿತ್ರತೆಯು ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರವಹಿಸುತ್ತದೆ.
ಕುಂಭಮೇಳದ ಹಿನ್ನೆಲೆಯು ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖವಾಗಿದ್ದು, ಅಮೃತಮಥನದ ಘಟನೆಯಿಂದ ಪ್ರೇರಿತವಾಗಿದೆ. ದೇವತೆಗಳು ಮತ್ತು ರಾಕ್ಷಸರು ಪವಿತ್ರ ಅಮೃತವನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುವಾಗ, ಅದರ ಕೆಲವು ಹನಿಗಳು ಈ ನಾಲ್ಕು ಪವಿತ್ರ ಸ್ಥಳಗಳಿಗೆ ಬೀಳುತ್ತವೆ ಎಂಬುದು ಕಥೆ. ಆದ್ದರಿಂದ, ಈ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ನಾನ ಮಾಡುವುದು ಪಾಪಕ್ಷಯಕರ ಮತ್ತು ಪುಣ್ಯಪ್ರಾಪ್ತಿಗೆ ಕಾರಣವೆಂದು ನಂಬಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಕುಂಭಮೇಳವು ಎರಡು ಪ್ರಮುಖ ಭಾಗಗಳಾದ ಅರ್ಧಕುಂಭ (6 ವರ್ಷಕ್ಕೊಮ್ಮೆ) ಮತ್ತು ಪುರ್ಣಕುಂಭ (12 ವರ್ಷಕ್ಕೊಮ್ಮೆ) ಆಗಿ ಆಯೋಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅತಿವಿಶೇಷ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ, ಮಹಾಕುಂಭಮೇಳ ಕೂಡ ನಡೆಯುತ್ತದೆ, ಅದು 144 ವರ್ಷಗಳಿಗೊಮ್ಮೆ ಮಾತ್ರ ನಡೆಯುತ್ತದೆ.
ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳು:
- ಲಕ್ಷಾಂತರ ಭಕ್ತರು ಈ ಮೇಳದಲ್ಲಿ ಪಾಲ್ಗೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ.
- ಶಹಿ ಸ್ನಾನ ಅಥವಾ ಪವಿತ್ರ ಸ್ನಾನ ಪ್ರಮುಖ ಆಚರಣೆಯಾಗಿದೆ.
- ಸಾಧುಸಂತರು, ನಾಗಾಸಾಧುಗಳು, ಹಾಗೂ ವಿವಿಧ ಆಶ್ರಮಗಳ ಸದಸ್ಯರು ಈ ಮೇಳದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಆಯೋಜನೆ ಮತ್ತು ಉಪನ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಾರೆ.
- ಧಾರ್ಮಿಕ ಉಪನ್ಯಾಸಗಳು, ಯಜ್ಞಗಳು, ಹಾಗೂ ಸಂಸ್ಕೃತಿಕ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ಕುಂಭಮೇಳದ ಅತ್ಯಂತ ಆಕರ್ಷಕ ಭಾಗಗಳಾಗಿವೆ.
ಕುಂಭಮೇಳವು ಧರ್ಮ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಅದ್ಭುತ ಸಮಾವೇಶವಿರುವ ಪವಿತ್ರ ಸಮಾರಂಭವಾಗಿದೆ. ಇದು ಭಾರತದ ಧಾರ್ಮಿಕ ಪರಂಪರೆಯನ್ನು ಮತ್ತು ಭಕ್ತಿಯುಳ್ಳ ಬದುಕಿನ ಮಹತ್ವವನ್ನು ವಿಶ್ವದ ಮುಂದಿಡುತ್ತದೆ.
